سیدمصطفی حسینی اهل مشهد، فوق لیسانس معماری دارد و از سال ۷۲ کار حرفه‌ای خود را در عرصه انیمیشن شروع کرده است. آثار انیمیشنی او را می‌توان عمدتاً در ژانر‌های مذهبی و ارزشی دنبال کرد که هر کدام مخاطبان زیادی داشته است، مانند مجموعه زیبا و به یاد ماندنی «عاشوراییان»، فیلم سینمایی «مسلم بن عقیل»، دو فیلم کوتاه «حبیب بن مظاهر»، انیمیشن‌های «همه ایمان»، «آخرین پیامبر»، «حمزه شکارچی شیر» و «استلبرد نبرد خلیج‌فارس ۲». آثاری که می‌توان گفت: در زمان خود شاهکاری هنری محسوب می‌شد و جایگاه انیمیشن ایران را در دید جهانی بهبود بخشید. به بهانه بازپخش فیلم انیمیشنی «مسلم بن عقیل» در روز عاشورا با وی که بر خلاف تصور نه در تهران، بلکه ساکن مشهد است گفت‌وگو کردیم.

بودن در مشهد کار ملی کردن را سخت نمی‌کند؟
از مشهد یا هر جایی دیگر می‌شود کار جهانی کرد. امروز دیگر شرایطی نیست که حتماً در تهران باشیم و محدودیت‌ها مانع باشد. درست است نهاد‌های تصمیم‌گیر در تهران هستند ولی این نگاه فرهنگی است که اگر کاری از تهران باشد حرفه‌ای‌است. ما در حال تغییر این نگاه محدود هستیم. شروع کار من از مشهد بوده است البته برای انتشارات و ارتباط بهتر ناگزیر شدیم با پخش‌کنندگان در تهران مرتبط شویم آن هم درعرصه توزیع، ولی برای تولید هر جایی می‌توان کار کرد. خیلی‌ها در داخل کشور با کشور‌های دیگر کار می‌کنند. مثلاً دوستی در مشهد با ژاپن قرارداد بسته است، چون کارش حرفه‌ای و نزدیک به مانگا بود انتشاراتی در ژاپن از او دعوت به کار کرد، لذا این مسئله خیلی برای تولیدکننده محدودیت نیست.

چطور در مشهد فعال شدید؟
پیش از این بعضی از داستان‌های پراکنده درباره امام رضا (ع) توسط آستان قدس کار شده بود ما آن‌ها را نزدیک به قالب کامیک تصویرگری کردیم و تصمیم گرفتیم این اتفاق را ساماندهی کنیم. ایده اولیه این بود که نشریه کامیک راه بیفتد، چون قالب جذابی دارد، بنابراین طرحی را تهیه کردیم و کامیکی را برای یکی از داستان‌ها که ذهنم را درگیر کرده بود در نظر گرفتیم. یکی از طرح‌ها داستان جنگ خندق بود که به صورت فردی روی آن کارکردم و توانستم با مدیر مسئول روزنامه خراسان صحبت کنم تا کامیک آن منتشر شود، ولی بعداً به این نتیجه رسیدم که برای کار کامیک در نشریه هنوز زود است، چون اول باید توانایی‌ها را پیدا کنیم و داستان در قالب کتاب باشد بعد از مخاطب‌سنجی، وارد کامیک نشریه شویم. سال ۹۱ بود که قرارداد بستیم تا برای چهار جلد کتاب کامیک باشد. ایده من چهار کتاب از چهار دوره تاریخی بود. کتاب اول داستان زال و سیمرغ بود. خیلی مورد استقبال قرار گرفت برای همین سه کتاب بعدی را هم از روی شاهنامه کارکردم و هفت خوان رستم را در سه جلد آوردم. به لطف خدا هرچند پخشی‌های معتبر با ما همراهی نکردند، اما بازخورد خوبی از مخاطب داشتیم حتی کار به چاپ پنجم و ششم با تیراژ‌های خوبی رسید. حالا هم مشغول کتاب‌های تازه‌ای هستیم.

در مشهد کلاس خاصی برای آموزش هست؟
کلاس خاصی نداریم البته در مرکز آموزش خراسان که جزء زیرمجموعه‌هاست دپارتمان انیمیشن و کامیک راه‌اندازی کردیم، ولی تا به حال کلاس مستقلی نداشتیم. کلاس‌های مهارت‌های جانبی بوده است.

به نظر شما کامیک ظرفیت چه تأثیرات فرهنگی و اجتماعی را می‌تواند داشته باشد که بتوان روی آن سرمایه‌گذاری کرد؟
رسالت کار‌های فرهنگی امروز فرقی نمی‌کند در کدام حوزه هنری باشد باید در چارچوب تقویت هویتی و روحیه اعتماد به نفس تعریف شود که در کامیک به خوبی می‌توان روی آن کار کرد چه اینکه شما در کامیک‌های غربی قهرمان سازی‌های زیادی را می‌بینید که برای مخاطبان به تدریج اسطوره شده‌اند مانند سوپرمن درحالی که ما در تاریخ کهن کشورمان قهرمانان بزرگ و قوی زیادی داریم مانند قهرمانان شاهنامه که هر کدام تبلوری از قدرت، ایمان و هویت هستند و نسل کنونی در این هجمه شدید هویتی نیاز به آشنایی چنین افرادی دارد، زیرا به او اعتماد به نفس و امید می‌دهد. ما آمیزه‌ای از تاریخ طولانی و در عین حال انسانی‌ترین اعتقادات مذهبی را داراهستیم. جمع این دو باید نیروی بسازد که از عهده همه چیز برآییم. باید احساس عزتمندی را در افراد تقویت کنیم.

در این مسیر موفق بوده‌اید؟
به لطف خدا توانسته‌ایم قهرمانان ملی و دینی که قابلیت حضور در این عرصه را دارند نشان دهیم، زیرا قهرمانان ما هم در قالب کامیک و انیمیشن می‌توانند به خوبی رسانه‌ای شوند. ما تازه ابتدای راه هستیم. نتایج خوبی را هم دریافت کردیم. شاید این وقفه ۳۰ ساله باعث شده است پیرو راه دیگران نباشیم و مسیر خودمان را بپیماییم.

شما مدتی هم با شرکت اماراتی همکاری داشتید. چرا با شرکت اماراتی ادامه ندادید؟
با شرکت اماراتی مستقیم قرارداد نداشتم. ظاهراً دوستانی که من را معرفی کردند به این نتیجه رسیدند می‌توانند بدون من کار را انجام دهند. شاید از نظر کیفی کار‌ها پایین آمده باشد، ولی تشخیص دادند بدون من باشند، چون هم از نظر مالی به صرفه‌تر بود و با تیم خودشان کار را دنبال کردند.

چه توقعی از سازمان‌های دولتی برای پیشبرد روند کار دارید؟
نیازی به حمایت مالی سازمان‌ها نیست تنها می‌خواهیم ما را در قوانین حمایت کنند، یعنی قوانین درست طراحی شود تا مشتریان خود را داشته باشیم و رقیب خارجی به راحتی ترکتازی نکند و هیچ کس برای این تولیدات داخلی و خارجی موازنه ایجاد نمی‎کند والا حمایت پولی نمی‌خواهیم. متأسفانه نگاه به فرهنگ نگاه سوبسیدی و سلیقه‌ای است و این مشکل ایجاد می‌کند. امروز هجمه محصولات رایگان خارجی در شبکه‌های غیر مجازی و اینترنت به قدری زیاد است که فرصت دیده شدن محصول ایرانی نیست. ما می‎خواهیم سیستمی وجود داشته باشد تا محصولاتمان را به دید مخاطب برساند.

در طراحی شخصیت، کدام کار بیشتر به دل شما نشسته است؟
همه کار‌ها را دوست دارم. برای کار سینمایی «صلح جاویدان» خیلی تلاش کرده بودم هرچند به دلایل مختلفی پروژه نافرجام شد، اما برای آن خیلی انرژی گذاشتم. اولین کاری بود که دوسال درگیر شخصیت‌ها و طراحی آن‌ها بودم. پروسه لذت‌بخشی بود. کاراکتر‌های آن را دوست دارم یا کار مسلم بن عقیل خیلی به دلم نشست و خوب بود و چهره‌ای که برای جناب مسلم داشتیم با صدای آقای بهرام زند تکمیل شد. توفیق کار خوبی در پروژه عاشوراییان بود. من با مسلم ارتباط خوبی برقرار کردم. در واقع انیماتور اگر می‌خواهد حس شخصیت را درک کند باید خود را به جای او قرار دهد و به جای او فکر کند تا راحت ترشود، لذا احساس نزدیکی خیلی خوبی داشتم.

کار مسلم کار بسیار زیبایی شد. چرا این کار در سینما مثل شاهزاده روم یا تهران ۱۴۰۰ مورد استقبال قرار نگرفت؟
کار مسلم سینمایی نبود برای تلویزیون ساخته شده بود. یک سریال ۱۳ قسمتی بود که سه قسمت آن درباره مسلم بن عقیل بود و بقیه شخصیت‌های دیگر را هم شامل می‌شد. به دلایل مختلف مانند درجه کیفی تصمیم گرفتند ادامه ندهند. بعضی شات‌ها مجدد انیمه شد برای همین زمان کار طولانی شد. عوامل مجموعه به این نتیجه رسیدند تا کار را ادامه ندهند، ولی اصلاً سینمایی نبود. اگر در سینما هم اکران می‌شد علی القاعده سرنوشت بهتری از سایر فیلم‌های مذهبی مانند روز واقعه که به بحث عاشورا می‌پردازد را نداشت، چون در گیشه برای کار مذهبی پرمخاطب راه پیدا نکردیم تا بخشی از حوادث پرکشش مذهبی به خصوص عاشورا را در سینما تولید کنیم. کار‌های فیلشاه و شاهزاده روم از اول به نیت سینما بودند و تکنیک سه بعدی هم مؤثر بود. عوامل سعی کرده بودند گرافیک فانتزی سینمایی داشته باشند، اما واقعاً نزدیک شدن به داستان‌های تراژیک و شخصیت‌های مقدس و معصومان در چارچوب باورهایمان هنوز جای کار دارد.

غیر از صبا کدام مجموعه بیشترین بار انیمیشن را به دوش می‌کشد؟
اساساً بار انیمیشن را کسی به دوش نمی‎کشد همه بار را به دوش انیمیشن می‎گذارند حتی مجموعه صبا هم کار‌هایی کرده و تولیداتی انجام داده، اما به خاطر نوع نگاه صرفاً مصرفی که دارد مثل جنسی که چند صباحی مصرف کنیم و تمام شود باعث شده است کیفیت و مشخصات فنی کار‌ها از حدی بیشتر رشد نکند و فیلم‌های انیمیشن به توان قابل خود نرسند. از سازمان‌های دولتی هیچ کمک مالی و پولی نمی‌خواهیم فقط اینکه با تضمین‌های قانونی دسترسی مخاطب را به محصولات خارجی محدود کنند تا فرصت دیده شدن کار‌های داخلی ایجاد شود. موازنه برای تولیدکنندگان داخلی شود تا به توسعه بازار‌ها کمک کند. ما نهاد بارکش نمی‌خواهیم، بلکه نهاد کمک کننده و نظارت‌کننده معقول می‌خواهیم.

* روزنامه جوان